A NIGHT AT THE OPERA | Piano Duo Recital | 28.05.2022

A NIGHT AT THE OPERA
Μεταγραφές για δύο πιάνα από τον κόσμο της όπερας

Σημειώσεις για τα έργα
Ενα ταξίδι σε μερικά από τα πιο γνωστά και πιο αγαπημένα έργα του ρεπερτορίου της όπερας. Είναι μια γιορτή του πάθους και του δράματος, και των διαχρονικών μελωδιών που βρίσκονται σε αυτό το είδος – που παίζονται σε δύο πιάνα.

Οι μεταγραφές που θα ακούσετε χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία η μουσική είναι προσαρμοσμένη με ή χωρίς τεχνικές και αρμονικές διακοσμήσεις [Mozart, Borodin, Verdi, Catalani, Puccini]. Στη δεύτερη κατηγορία, οι συνθέτες [List, Grainger] παίρνουν μια επιλογή αριθμών από τις όπερες [τη Norma του Bellini και το Porgy & Bess του Gershwin] και τους υφαίνουν μαζί σχηματίζοντας μια νέα σύνθεση που είναι ουσιαστικά μια συμπυκνωμένη εκδοχή της αρχικής όπερας – μια μίνι όπερα.

MOZART [1756-1791]  •  BUSONI [1866-1924]
Overture από την όπερα The Magic Flute
Το Singspiel του Mozart Die Zauberflöte (με λιμπρέτο του Schikaneder) γράφτηκε το 1791, τη χρονιά που πέθανε. Πάλευε για χρήματα και, αν δεν πέθαινε μέσα σε εννέα εβδομάδες από την πρεμιέρα, θα μπορούσε να είχε απολαύσει τα οικονομικά οφέλη της δημοτικότητας του έργου – ίσως τη μεγαλύτερη επιτυχία του!

Εκτός από την κωμωδία και τον ρομαντισμό, το The Magic Flute περιέχει επίσης μια πιο σοβαρή πλευρά – που ασχολείται με την ηθική και συνδυάζει κάποιους συμβολισμούς από τις Τεκτονικές τελετουργίες στη μουσική και την πλοκή (τόσο ο Mozart όσο και ο Schikaneder ήταν μασόνοι). Για τους Τέκτονες, ο αριθμός τρία είχε μυστικιστική σημασία. Η ουβερτούρα (εισαγωγή) είναι στο κλειδί της μι ύφεσης μείζονας- μια βασική υπογραφή τριών υφέσεων, και στην αρχή και στη μέση, υπάρχουν τρεις αργές συγχορδίες. Η υπόλοιπη ουβερτούρα είναι μια ζωηρή φούγκα που δείχνει τον συνθέτη ως μάστορα της αντίθετης γραφής.
Η Ουβερτούρα του Μαγικού Φλάουτου είναι ένα από τα τρία έργα του Mozart που ο Ιταλός βιρτουόζος πιανίστας και συνθέτης Ferruccio Busoni μετέγραψε για δύο πιάνα.

BORODIN [1833-1887]  •  POPE
Polovtsian Dances από την όπερα Prince Igor

Ο Borodin πέθανε πριν προλάβει να ολοκληρώσει την όπερα του Πρίγκιπας Ιγκόρ. Ήταν ένας πολύ επιτυχημένος επιστήμονας και συνέθετε μόνο όταν είχε ελεύθερο χρόνο. Τα πρώτα σκίτσα της όπερας χρονολογούνται από το 1869. Μετά τον θάνατο του Borodin, ο Rimsky-Korsakov χρησιμοποίησε τα σκίτσα του συνθέτη για να ολοκληρώσει τη μουσική με τη βοήθεια του Glazunov. Η πρεμιέρα έγινε στο θέατρο Mariinsky της Αγίας Πετρούπολης το 1890.

Οι Πολόβτσιοι Χοροί κλείνουν τη δεύτερη πράξη της όπερας, καθώς ο πρίγκιπας Igor και ο γιος του Vladimir πιάνονται αιχμάλωτοι από τον Πολόβτσιο ηγέτη Khan Konchak. Για να τους διασκεδάσει δίνει εντολή στους δούλους του να χορέψουν.

Σήμερα οι χοροί είναι το μόνο τμήμα της όπερας που παίζεται τακτικά. Μερικές από τις μελωδίες χρησιμοποιήθηκαν για το μιούζικαλ του Μπρόντγουεϊ Kismet του 1953 – συμπεριλαμβανομένου του διάσημου τραγουδιού Stranger in Paradise.

Σε αντίθεση με την ελεύθερη διασκευή των Polovtsian Dances του Victor Babin – με αλλοιωμένες αρμονίες και εφέ – η μεταγραφή της Ann Pope είναι πιστή στο πρωτότυπο του Borodin.

LISZT [1811-1886]
Réminiscences de l’opéra Norma de Bellini
Μεγάλη Φαντασία για δύο πιάνα

Ο Bellini [1801-1835] συνέθεσε την όπερα Norma το 1831. Η πρεμιέρα της δόθηκε στο Παρίσι το 1835 και γρήγορα έγινε μια από τις πιο δημοφιλείς όπερες της εποχής.

Η Νόρμα, η ιέρεια των Δρυίδων των Γαλατών έχει παραβιάσει τον όρκο της αγνότητας καθώς ερωτεύεται κρυφά τον Ρωμαίο κατακτητή Pollione και του φέρνει δύο γιους. Ανακαλύπτει ότι ο Pollione την έχει προδώσει αποπλανώντας μια άλλη ιέρεια. Όταν η Norma διχάζεται μεταξύ των ευθυνών της απέναντι στο λαό της, της αγωνίας της για την προδοσία και της ανάγκης της να προστατεύσει τα παιδιά της, αυτή και ο λαός της κηρύσσουν τον πόλεμο στους Ρωμαίους. Ο Pollione αιχμαλωτίζεται και στη δίκη του η Norma αποκαλύπτει την παράνομη σχέση τους. Εκλιπαρεί για τη συγχώρεση του πατέρα της και, όταν της δίνεται, η Norma ανεβαίνει στην νεκρική πυρά με τον εραστή της ως τιμωρία για τις παραβάσεις της.

Ο Liszt συνέθεσε τη Μεγάλη Φαντασία για σόλο πιάνο το 1851. Παραδόξως η άρια Casta Diva δεν περιλαμβάνεται στις άριες και ρεφρέν που συμπεριλαμβάνει. Δεν είναι γνωστό πότε ο Liszt διασκεύασε τη φαντασία για δύο πιάνα, αλλά προφανώς έγινε γρήγορα καθώς η παρτιτούρα περιέχει πολλά λάθη και ένα ολόκληρο τμήμα έχει μείνει έξω. Παρόλα αυτά καταφέρνει να συμπυκνώσει τη δράση μιας σχεδόν τρίωρης όπερας σε ένα δωδεκάλεπτο έργο (πέντε λεπτά μικρότερη από την έκδοση για σόλο πιάνο). Η πιανιστική γραφή είναι έντονα δεξιοτεχνική – ειδικά στη συναρπαστική πολεμική χορωδία «Guerra, guerra!».

VERDI (1813-1901)  •  PIERNE (1854-1893)
Hymne-Marche et Danse από την όπερα Aïda

Στη δεύτερη σκηνή της Πράξης II της Aïda του Verdi, η χορωδία, η πορεία και οι χοροί παίζονται για να γιορτάσουν τη νίκη του αιγυπτιακού στρατού (με επικεφαλής τον Radamès) επί των Αιθίοπων. Το ρεφρέν Gloria all’ Egitto (Δόξα στην Αίγυπτο) είναι ένα από τα πιο διάσημα χορικά σε όλο το ρεπερτόριο της όπερας. Το λιμπρέτο αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια της πορείας και των χορών «Τα αιγυπτιακά στρατεύματα, ακολουθώντας τους τρομπετιστες, περνούν μπροστά από τον Βασιλιά. Μετά από αυτά ακολουθούν τα άρματα, οι σημαιοφόροι, τα ιερά σκεύη και τα αγάλματα των θεών. Μια ομάδα κοριτσιών που χορεύουν επιδεικνύει τον θησαυρό που κέρδισε ο εχθρός. Τελικά μπαίνει ο Radamès  μεταφερμένος σε μια υπερυψωμένη καρέκλα από δώδεκα καπετάνιους». Πολύ θέαμα! Η πρεμιέρα το 1871 περιελάμβανε μάλιστα δώδεκα ελέφαντες και δεκαπέντε καμήλες! Αυτή η θριαμβευτική σκηνή έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το τραγικό τέλος της όπερας όπου ο Radamès και η ερωμένη του, Aïda (κόρη του βασιλιά της Αιθιοπίας), πεθαίνουν μαζί παγιδευμένοι σε ένα θησαυροφυλάκιο.

Δεν υπάρχει κανένα αρχείο για το πότε ή γιατί ο Γάλλος συνθέτης Gabriel Pierné μετέγραψε αυτά τα αποσπάσματα από την Aïda για δύο πιάνα. Η μεταγραφή είναι πιστή στο πρωτότυπο εκτός από ένα τμήμα του Ballabil (χορός) που λείπει.

CATALANI [1854-1893]  • BROWNLEE WALKER
Έbben; Ne andrò lontana από την όπερα La Wally

PUCCINI [1858-1924] • ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΣ
O mio babbino caro από την όπερα Gianni Schicchi

Ο Catalani και ο Puccini γεννήθηκαν και οι δύο στη Λούκα της Ιταλίας, με διαφορά μόλις τεσσάρων ετών. Τα στυλ σύνθεσης τους είναι παρόμοια κατά καιρούς, αλλά ο Catalani θεωρείται από ορισμένους ως πολύ παραδοσιακός. Γι’ αυτό ίσως επισκιάστηκε από τους συγχρόνους του και έτσι οι συνθέσεις του δεν παίζονται σχεδόν καθόλου και στις μέρες μας.

Η άρια Ebben? Ne andrò lontana (από το La Wally του 1892) είναι σίγουρα η πιο γνωστή άρια του Catalani. Η όπερα  Gianni Schicchi του Puccini είναι η τρίτη από το τρίπτυχο σύντομων όπερών του (Il trittico) που πρωτοπαρουσιάστηκε στη Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης το 1918. Αρχικά ο Puccini επέμενε ότι οι όπερες αυτές έπρεπε να παίζονταν μαζί, αλλά η όπερα Gianni Schicchi αποδείχθηκε τόσο δημοφιλής που τελικά ο Puccini επέτρεψε να παιχτεί  χωριστά. Το O mio babbino caro είναι η μόνη πλήρης άρια στην όπερα.
Και οι δύο άριες τραγουδιούνται από κοπέλες των οποίων οι πατεράδες δεν εγκρίνουν τους μνηστήρες τους.

Η ηρωίδα του Catalani Wally είναι ερωτευμένη με τον Hagenbach αλλά ο πατέρας της επιμένει να παντρευτεί τον φίλο του Gellner. Αν αρνηθεί, τότε θα πρέπει να φύγει. Η αγάπη της για τον Hagenbach είναι πολύ δυνατή και έτσι αποφασίζει να φύγει, αλλά διαλύεται ψυχολογικά με την σκέψη ότι δεν θα ξαναδεί το σπίτι της.

Στην άρια  O mio babbino caro του Puccini , η αθώα Lauretta παρακαλεί τον πατέρα της Gianni Schicchi να την αφήσει να είναι με το αγόρι που αγαπά, τον Rinuccio. Υπήρξε ένταση μεταξύ των δύο οικογενειών και ο Rinuccio δεν θεωρείται πλέον άξιος μελλοντικός σύζυγος, καθώς δεν κληρονόμησε ένα μεγάλο χρηματικό ποσό όπως αναμενόταν.

GRAINGER [1882-1961]
Fantasy on George Gershwin’s Porgy and Bess
Φαντασία για Δύο Πιάνα

Ο Gershwin [1898-1937] ήταν στα 30 του όταν συνέθεσε τη λαϊκή του όπερα Porgy and Bess. Πιθανότατα τον προσέλκυσε το μυθιστόρημα Porgy του Dubose Heyward του 1925 λόγω των ενδιαφέροντων χαρακτήρων του και της συναρπαστικής απεικόνισης της ζωής των Νέγρων στη Νότια Καρολίνα. Η Αμερική το 1935 δεν ήταν έτοιμη για το έργο καθώς ήταν η πρώτη σοβαρή όπερα ενός Αμερικανού συνθέτη, αφορούσε την κοινότητα των μαύρων σκλάβων του μακρυνού Νότου, και παρόλο που το κομμάτι τελειώνει με μια νότα ακλόνιτης πίστης και αισιοδοξίας, η ιστορία στερείται αίσιο τέλος. Αν και ο Gershwin το αγνοούσε εκείνη την εποχή, αυτή η σύνθεση έμελλε να είναι το κορυφαίο επίτευγμά του, μια σύνθεση της ευρωπαϊκής όπερας, του γαλλικού ιμπρεσιονισμού, της ψευδο-τζαζ των δεκαετιών του ’20 και του ’30 και της προσωπικής του αντίδρασης στη μαύρη εμπειρία. Αναρωτιέται κανείς τι άλλο θα μπορούσε να είχε συνθέσει ο  Gershwin αν δεν είχε πεθάνει τραγικά από όγκο στον εγκέφαλο δύο χρόνια αργότερα.

Ο πιανίστας και συνθέτης Percy Grainger γεννήθηκε στην Αυστραλία. Αφού πέρασε λίγο καιρό στην Ευρώπη, έγινε Αμερικανός πολίτης το 1914. Μερικά χρόνια μετά το θάνατο του Gershwin ο Grainger άρχισε να διασκευάζει μερικά από τα τραγούδια του για σόλο πιάνο. Το 1950 αποφάσισε να αρχίσει να δουλεύει πάνω σε ένα ποτ πουρί με μελωδίες από την Porgy & Bess για δύο πιάνα (ένα μέσο για το οποίο ο Grainger είχε μεγάλη εμπειρία) και το έργο έκανε την πρεμιέρα του την επόμενη χρονιά. Μετά από μια σύντομη εισαγωγή, αναφέρει το My man’s gone now, It ain’t necessarily so, Clara, don’t you be downhearted, Strawberry Call, Summertime, Oh, I can’t sit down, Bess, you is my woman now, I got plenty o’nuttin [nothing] και η φαντασία των 18 λεπτών ολοκληρώνεται με το παραδοσιακό τραγούδι των Ευαγγελίων Oh Lawd, I’m on my way, που μοιάζει πολύ με το When the Saints go marching in.

A NIGHT AT THE OPERA
Piano Duo Transcriptions from the world of opera

Program notes
A NIGHT AT THE OPERA takes us on a journey through some of the best known and most loved works of the operatic repertoire. It is a celebration of the passion and drama, and the timeless melodies found in this genre – performed on two pianos.
The transcriptions that you will hear fall into two categories. In the first category the music is adapted with or without technical and harmonic embellishments [Mozart, Borodin, Verdi, Catalani, Puccini]. In the second category the composers [Liszt, Grainger] take a selection of numbers from the operas [Bellini’s Norma, Gershwin’s Porgy & Bess] and weave them together forming a new composition which is essentially a condensed version of the original opera – a mini-opera.

MOZART [1756-1791] / BUSONI [1866-1924]
Overture to The Magic Flute

Mozart’s singspiel Die Zauberflöte (with libretto by Schikaneder) was composed in 1791, the year he died. He was struggling for money and, had he not died within nine weeks of the premiere, he might have reaped the financial rewards of the work’s popularity – possibly his greatest hit!

As well as comedy and romance, The Magic Flute also contains a more serious side – dealing with ethics and combining some symbolism from Masonic rites into the music and the plot (both Mozart and Schikaneder were Masons). For Masons, the number three possessed mystical significance. The overture is in the key of E-flat major – a key signature of three flats, and at the beginning and in the middle, there are three slow, noble chords. The rest of the overture is a lively fugue that shows the composer as a master of contrapuntal writing.

The Magic Flute Overture is one of three works by Mozart which Italian virtuoso pianist and composer, Ferruccio Busoni, transcribed for two pianos.

BORODIN [1833-1887] / POPE
Polovtsian Dances from Prince Igor

Borodin died before he could complete his opera Prince Igor. He was a highly successful scientist and only composed when he had free time. The opera’s first sketches date from 1869. After Borodin’s death Rimsky-Korsakov used the composer’s sketches to complete the score with the help of Glazunov. The premiere took place at the Mariinsky Theatre in St. Petersburg in 1890.

The Polovtsian Dances close the opera’s second act, as Prince Igor and his son Vladimir are taken prisoner by Polovtsian leader Khan Konchak. He entertains them and instructs his slaves to perform the dances.

Nowadays the dances are the only section of the opera performed regularly. Some of the melodies were used for the 1953 Broadway musical Kismet – including the famous song Stranger in Paradise.

Unlike Victor Babin’s free arrangement of the Polovtsian Dances – with altered harmonies and effects – Ann Pope’s transcription is faithful to Borodin’s original.

LISZT [1811-1886]
Réminiscences de l’opéra Norma de Bellini
Grand Fantasy for Two Pianos

Bellini [1801-1835] composed Norma in 1831. It received its Paris premiere in 1835 and quickly became one of the most popular operas of the day.

Norma, Druid priestess to the Gauls has broken her vow of chastity by secretly falling in love with Roman conqueror Pollione and bearing him two sons. She discovers that Pollione has betrayed her by seducing another priestess. When Norma is torn between her responsibilities to her people, her anguish at the betrayal, and her need to protect her children, she and her people declare war on the Romans. Pollione is taken prisoner and at his trial Norma reveals their illicit relationship. She begs for her father’s forgiveness and, when it is given, Norma ascends the funeral pyre with her lover as punishment for her transgressions.

Liszt composed his grand fantasy for solo piano in 1851. Surprisingly Casta Diva is not included in the handful of arias and choruses that he incorporates. It is not known when Liszt arranged the fantasy for two pianos but it was obviously done quickly as the score contains many mistakes and a whole section is left out. Despite this he manages to condense the action of an almost-three-hour opera into a twelve minute work (five minutes shorter than the version for solo piano). There is much virtuoso piano writing – especially in the rousing war chorus “Guerra, guerra!”.

VERDI [1813-1901] / PIERNE [1863-1937]
Hymne-Marche et Danse from the opera Aïda

In the second scene of Act II of Verdi’s Aïda the chorus, march and dances are performed to celebrate the victory of the Egyptian army (lead by Radamès) over the Ethiopians. The chorus Gloria all’Egitto (Glory to Egypt) is one of the most famous choruses in all the opera repertoire. The libretto states that during the march and dances “The Egyptian troops, following the trumpeters, pass before the King. After them come the chariots, the ensigns, the sacred vessels and the statues of the gods. A group of dancing girls displays the treasure won from the enemy. Finally Radamès enters, carried on an elevated chair by twelve captains.” Quite a spectacle! The premiere in 1871 even included twelve elephants and fifteen camels!  This triumphal scene is in complete contrast to the tragic end of the opera where Radamès and his lover, Aïda (daughter of the King of Ethiopia), die together trapped in a vault.  

There is no record of when or why French composer Gabriel Pierné transcribed these excerpts from Aïda for two pianos. The transcription is faithful to the original except for one section of the Ballabile (dance) which is missing.

CATALANI [1854-1893] / Michael Brownlee Walker
Ebben? Ne andrò lontana from the opera La Wally

PUCCINI [1858-1924] / Dimitris Andrikopoulos
O mio babbino caro from the opera Gianni Schicchi

Catalani and Puccini were both born in Lucca, Italy, only four years apart. Their compositional styles are similar at times but Catalani is considered by some as too traditional. This is perhaps why he was overshadowed by his contemporaries and why his compositions are hardly performed nowadays. Ebben? Ne andrò lontana (from the 1892 La Wally) is certainly Catalani’s best known aria. Puccini’s Gianni Schicchi is the third of his triptych of short operas (Il trittico) premiered at New York’s Metropolitan Opera in 1918. Initially Puccini insisted that the operas were performed together but Gianni Schicchi proved so popular that he eventually allowed it to be performed separately. O mio babbino caro is the only full aria in the opera (the rest of the work is through-composed).

Both arias are sung by daughters of fathers who do not approve of their suitors.
Catalani’s Wally is in love with Hagenbach but her father insists that she marries his friend Gellner. If she refuses she has to leave. Her love for Hagenbach is too strong so she decides to go but is torn apart knowing that she will never see her home again.

In O mio babbino caro the innocent Lauretta pleads with her father, Gianni Schicchi, to let her be with the boy she loves, Rinuccio. There has been tension between the two families and Rinuccio is no longer considered a worthy future husband as he didn’t inherit a large a sum of money as expected.

GRAINGER [1882-1961]
Fantasy on George Gershwin’s Porgy and Bess
Fantasy for Two Pianos

Gershwin [1898-1937] was in his late 30s when he composed his folk-opera Porgy and Bess. He was probably attracted to Dubose Heyward’s 1925 novel Porgy because of its interesting characters and fascinating portrayal of Negro life in Southern Carolina. America in 1935 was not ready for the work as it was the first serious opera by an American composer, it was about the black slave community of the deep South, and even though the piece ends on a note of unshakeable faith and optimism, the story lacks a happy ending. Although Gershwin was unaware of it at the time, this composition was to be his crowning achievement, a synthesis of European opera, French Impressionism, the pseudo-jazz of the 20s and 30s and his personal reaction to the black experience. One wonders what else Gershwin might have composed had he not died tragically from a brain tumor two years later.